15HM, 13CrMo4-5, 1.7335 - Stal kotłowa

Stal kotłowa 15HM, 13CrMo4-5, 1.7335 dla energetyki do pracy przy podwyższonych temperaturach na urządzenia ciśnieniowe wg PN-98/H-74252, PN-70/H-94009, PN-75/H-84024, EN 10273, EN 10222-2, EN 10028-2, oraz EN 10216-2.

Norma	Gatunek Stali
	Skład Chemiczny %
	C:	Mn:	Si:	P:	S:	Cr:	Mo:	Ni:	V:	Ti:	Cu:	W:	Al:	N:
PN	15HM
PN	0.11 - 0.18	0.4 - 0.7	0.15 - 0.35	<0.04	<0.04	0.7 - 1.0	0.40 - 0.55	<0.35	-	-	<0.25	-	<0.02	-
EN	13CrMo4-5 - 13 CrMo 4-5 - 13CrMo4-4 - 13 CrMo 4-4 - 1.7335
EN	0.08 - 0.18	0.4 - 1.0	<0.35	<0.025	<0.01	0.70 - 1.15	0.4 - 0.6	-	-	-	<0.30	-	-	<0.012
ISO	14CrMo4-5 - 14 CrMo 4-5
ISO	0.10 - 0.18	0.4 - 0.7	<0.40	<0.025	<0.015	0.80 - 1.15	0.4 - 0.6	-	-	-	-	-	-	-
EN	13CrMoSi5-5 - 13 CrMoSi 5-5 - 1.7336
EN	<0.17	0.40 - 0.65	0.50 - 0.80	<0.015	<0.005	1.00 - 1.50	0.45 - 0.65	<0.3	-	-	<0.3	-	-	<0.012
AFNOR	15CD4.05 - 15CD4 - 15 CD 4.05
AFNOR	<0.18	0.4 - 0.8	0.15 - 0.35	<0.035	<0.035	0.8 - 1.2	0.4 - 0.6	<0.3	-	-	-	-	-	-
GOST	15ChM - 15KhM - 15ХМ
GOST	0.11 - 0.18	0.40 - 0.70	0.17 - 0.37	<0.035	<0.035	0.80 - 1.10	0.40 - 0.55	<0.3	<0.05	<0.03	<0.3	<0.2	-	<0.2
ASTM	A182 Grade F11 class 2 and 3 - SA182 F11 class 2 and 3 - UNS K11572
ASTM	0.1 - 0.2	0.3 - 0.8	0.5 - 1.0	<0.040	<0.040	1.0 - 1.5	0.44 - 0.65	-	-	-	-	-	-	-
ASTM	A182 Grade F12 class 1 - SA182 F12 class 1 - UNS K11562
ASTM	0.05 - 0.15	0.3 - 0.61	<0.5	<0.045	<0.045	0.8 - 1.25	0.44 - 0.65	-	-	-	-	-	-	-
UNS	UNS K12062
UNS	<0.20	0.3 - 0.8	<0.6	<0.045	<0.045	0.80 - 1.25	0.44 - 0.65	-	-	-	-	-	-	-

15HM / 13CrMo4-5 - Charakterystyka i zastosowanie

Stal niskostopowa 15HM to gatunek kotłowy chromowo-molibdenowy o stosunkowo niskiej zawartości węgla w porównaniu do pozostałych pokrewnych gatunków stosowanych do pracy w wysokich temperaturach, charakteryzujący się dobrą podatnością na obróbkę plastyczną na zimno i gorąco, bardzo dobrą obrabialnością, spawalnością, przy zachowaniu wysokich własności wytrzymałościowych w temperaturze pokojowej i podwyższonej.

Pobliski odpowiednik 13CrMo4-5, częściej spotykany w postaci wyrobów, stosowany jest jako półfabrykat na części oraz podzespoły m. in. dla przemysłu energetycznego, jak również chemicznego pracujące długotrwale do temperatury 530℃ - mające kontakt z cieczami zawierającymi różnorodne stężenia "trudnych" substancji, gazami, oraz z parą, która może zawierać liczne związki chemiczne - elementy urządzeń ciśnieniowych, kotłów, turbin i instalacji energetycznych.

W gatunku 13CrMo4-5 produkowane są części armatury do instalacji - dennice, kołnierze, kolana, trójniki, profile, rury bezszwowe, jak również pręty, tuleje, odkuwki, płaskowniki i blachy gorącowalcowane w różnorodnych grubościach i przekrojach. Wcześniej wspomniane elementy armatury stosowane są na przewody odprowadzające parę i inne związki, czyli rurociągi, oraz rury przegrzewaczowe.

W przypadku materiałów pełnych gorącowalcowanych, kutych czy odkuwek, wyroby te są stosowane na odpowiedzialne śruby, nakrętki, rozpórki oraz części kotłów i turbin parowych. Wyroby płaskie - takie jak m.in. blachy czy taśmy, odnajdują zastosowanie jako części na zbiorniki ciśnieniowe, łopatki i tarcze kierownicze turbin, walczaki, czy też kolektory pary.

Stal 15HM dostarcza się przede wszystkim w stanie ulepszonymi cieplnie, wyrzażonym zmiękczająco, oraz normalizowanym i odpuszczonym.

Własności mechaniczne dla poszczególnych przekrojów w stanie normalizowanym

Wytrzymałość na rozciąganie R_m
- przekroje <16 - 60mm = 450 - 600 N/mm²
- przekroje 60 - 100mm = 440 - 590 N/mm²
- przekroje 100 - 150mm = 430 - 580 N/mm²
Granica plastyczności R_p0,2
- przekroje <16mm = > 300 N/mm²
- przekroje 16 - 60mm = > 295 N/mm²
- przekroje 60 - 100mm = > 275 N/mm²
- przekroje 100 - 150mm = > 255 N/mm²
Praca łamania w temperaturze pokojowej KV
- przekroje 16 - 60mm = > 31 J
- przekroje 60 - 150mm = > 27 J
Wydłużenie A
- przekroje 16 - 60mm = > 20 %
- przekroje 60 - 150mm = > 19 %

Obróbka cieplna 13CrMo4-5 - Proces, temperatury i sposób chłodzenia

Wyżarzanie zmiękczające w temperaturach rzędu 600 - 700℃
Normalizowanie z chłodzeniem w spokojnym powietrzu w temperaturach 910 - 940℃
Wyżarzanie odprężające z chłodzeniem w spokojnym powietrzu w temperaturach 660 - 710℃
Hartowanie z chłodzeniem w wodzie w temperaturze 890 - 910, w przypadku chłodzenia w oleju 900 - 930℃
Odpuszczanie w spokojnym powietrzu w temperaturach 650 - 720℃

Granica pełzania i wytrzymałość na pełzanie w stanie normalizowanym odpuszczonym stali 15HM / 13CrMo4-5

Własonści (MPa)	Temperatury
Własonści (MPa)	450℃	460℃	470℃	480℃	490℃	500℃	510℃	520℃	530℃	540℃	550℃	560℃	570℃
R_z/10000	363	337	311	284	257	230	201	172	147	125	103	86	73
R_z/100000	284	251	220	190	163	137	116	94	77	61	49	40	33
R_z/200000	260	226	196	167	139	115	96	76	62	47	38	31	25
R_1/10000	221	203	186	171	155	141	127	112	98	83	69	54	39
R_1/100000	191	172	152	133	116	98	83	70	57	46	36	30	24

Firma Virgamet w gatunku 15HM i 13CrMo4-5 dostarcza:

Inne oznaczenia i odpowiedniki stali 15HM:

13CrMo4-5, 13CrMo4.5, 1.7335, 7335, 13CrMo45, 15KhM, 13CrMo4-4, 14CrMo4-5, 13CrMo4.4, 14 CrMo 4-5, 13 CrMo 4-5, 15ChM, 15ХМ, 12ChM, 12KhM, 13CrMoSi5-5, 13 CrMoSi 5-5, 1.7336, 12ХМ, 12CrMo, 15CrMo, 12CrMoG, 15CrMoG, CSN 15121, G17CrMo5-5, 15CD4.05, 15 CD 4.05, BS 620, BS 621, KL 9, Cr5Mo45.47, 12Cr4Mo5H, 15Cr90Mo55, IASC7335, 14CrMo3, SFVA F 12, NV 1 Cr 0.5 Mo, SFVA F12, 14CrMo4, SS 2216, Grade F12, Grade F11, Grade T11, Grade T12, Grade P11, Grade P12, K11562, K11564, K11572, K11597, K12062, K12122, K12822.